Szczepienia profilaktyczne u koni.

 

Obecnie na rynku dostępnych jest kilka różnych szczepionek dla koni. Nie jeden właściciel na pewno zastanawiał się nad tym kiedy i przeciwko jakiej chorobie powinien zaszczepić swoje zwierze.

Najważniejsze jest aby szczepione zwierzęta były w pełni zdrowe Każdorazowo przed szczepieniem lekarz weterynarii powinien przeprowadzić badanie kliniczne przedstawionego do szczepienia konia. Właściciel zwierzęcia powinien poinformować lekarza jeśli w ciągu kilku ostatnich dni występowały jakiekolwiek niepokojące objawy ze strony danego konia (np. zmniejszenie apetytu, kaszel, wypływ z nozdrzy czy ze spojówek ) lub gdy w ostatnim czasie którekolwiek inne zwierze w stajni wykazywało objawy choroby. Na 10-14 dni przed szczepieniem należy konia odrobaczyć odpowiednim środkiem przeciw pasożytniczym. Po szczepieniu może wystąpić pogorszenie stanu ogólnego konia trwające 1-3dni, co jest normalną odpowiedzią organizmu, dlatego też przez 7dni po szczepieniu nie należy narażać zwierząt na zwiększony wysiłek fizyczny i stres, które mogłyby przyczynić się do spadku odporności. Ponadto pamiętać należy, że pełna odporność poszczepienna rozwija się po 2 tygodniach od zakończenia szczepień bazowych.   Optymalnie jest wykonywać szczepienia u wszystkich koni w stajni w jednym czasie.

 

 

GRYPA KONI- INFLUENZA

 

Grypa koni jest chorobą wirusowa, wysoko zakaźną, dotyczy układu oddechowego i przebiega z gorączką. Czas inkubacji 12h-8dni. Przebieg choroby uzależniony jest od statusu immunologicznego, warunków utrzymania i wieku   zwierzęcia, a także wtórnych zakażeń bakteryjnych. Ze względu na dużą zmienność szczepów wirusa szczepionki przeciwko grypie koni są często aktualizowane, tak aby zawierały szczepy jak najbardziej spokrewnione ze szczepami powodującymi zachorowania. Szczepionki przeciwko grypie występują jako szczepionki komponentowe oraz w kombinacji z anatoksyną tężcową. Szczepienie nie chroni zwierzęcia całkowicie przed zachorowaniem, ale zdecydowanie łagodzi przebieg choroby.

 

Przepisy PZJ i FEI regulują sposób szczepienia koni startujących w zawodach.

Szczepienie bazowe stanowi 3 krotna immunizacja w następującym schemacie:

Drugie szczepienie 21-92 dni po pierwszym, następne po 6mc od ostatniego. Szczepienia przypominające należy powtarzać co 12mc. W przypadku koni znajdujących się w większej grupie zwierząt, biorących udział w pokazach, zawodach, często zmieniających stajnie zaleca się szczepienie zwierząt co 6mc. Według przepisów PZJ od ostatniego szczepienia do startu w zawodach nie może minąć więcej niż 6mc ( dopuszczalne odstępstwo   +/- 21dni) i mniej niż 7dni przed przyjazdem na miejsce zawodów. Każde szczepienie powinno być wpisane do paszportu konia z datą wykonania, numerem serii i podpisem lekarza wykonującego szczepienie.

 

Ze względu na sezonowość zachorowań szczepienia przypominające najlepiej wykonywać w okolicy marca/ września.

 

W celu lepszego uodpornienia źrebiąt w pierwszych miesiącach życia, powinno się zaszczepić źrebną klacz na 4-6tyg przed wyźrebieniem.

 

 

TĘŻEC- TETANUS

 

Choroba wywoływana przez egzotoksynę wytwarzaną przez bakterie Clostridium tetani (powszechnie występująca w środowisku), powodująca spastyczne skurcze mięśni. Zwykle do zakażenia dochodzi u nieszczepionych koni poprzez rany tkanek miękkich czy kopyt.

 

Szczepionki przeciwko tężcowi zawierają anatoksynę tężcową, występują jako szczepionki komponentowe oraz w kombinacji z wirusem grypy.

Szczepienie bazowe obejmuje 3 krotną immunizację. Drugie podanie szczepionki powinno nastąpić po 4-6tygodniach od pierwszego, kolejne po 12 mc od pierwszego. Szczepienia przypominające wykonuje się co 2 lata. Skracanie tego okresu jest niekorzystne, ponieważ powoduje spadek miana przeciwciał. Dlatego też przy szczepieniach przypominających przeciw grypie błędem jest   każdorazowe stosowanie szczepionek skojarzonych z tężcem.

 

W celu lepszego uodpornienia źrebiąt w pierwszych miesiącach życia, powinno się zaszczepić źrebną klacz w 9 mc ciąży.

 

 

HERPESWIRUS- EHV 1,4

 

Zakażenia herpeswirusowe u koni są bardzo powszechne, mają głównie formę enzootyczną. Typ 1 i 4 wywołują choroby dróg oddechowych,   oraz ronienia u źrebnych klaczy.   Możliwe jest zakażenie latentne, tzn koń nie wykazujący objawów klinicznych może okresowo wydalać wirusa przyczyniając się tym samym do utrzymywania infekcji w stadzie.

 

Szczepienia te powinny być obowiązkowe w stadach prowadzących hodowlę koni.

 

Szczepienia bazowe polega na 2 krotnej immunizacji. Drugie podanie szczepionki po 4-6tyg po pierwszym, następnie szczepienia przypominające co 6mc.

 

Szczepienia przeciwko EHV-1, 4 (z wirusem inaktywowanym) można łączyć ze szczepieniem przeciwko grypie.

 

Źrebne klacze szczepi się w 4-5 mc ciąży, następnie w 7 i 9 mc, gdy klacz była wcześniej regularnie szczepiona przeciwko EHV1,4 wystarczy szczepienie w 4 i 9 mc ciąży. Klacze źrebne lepiej szczepić szczepionkami z wirusem atenuowanym.

 

 

WŚCIEKLIZNA- RABIES

 

Wścieklizna bardzo rzadko spotykana jest u koni, niemniej i te zwierzęta można szczepić przeciwko tej chorobie.

Szczepi się źrebięta powyżej 6mc, szczepienie przypominające raz do roku.

 

GRZYBICA

 

Istnieje na rynku szczepionka przeciwko grzybicy wywoływanej przez Trichopyton spp .

Jest to jedyna szczepionka, którą można stosować zarówno profilaktycznie, jak i leczniczo, dzieje się tak ze względu na inny rodzaj odpowiedzi immunologicznej niż ma to miejsce w przypadku wirusów. Jednak mimo wszystko w momencie szczepienia konie nie mogą wykazywać cech innych infekcji. U koni z osłabionym układem odpornościowym możliwe jest pogorszenie stanu ogólnego i zapstrzenie grzybicy.

Szczepienie bazowe obejmuje 2 krotną immunizację. Drugie szczepienie należy wykonać 2-4 tyg po pierwszym. Szczepienia przypominające powinno się wykonywać co 6-12mc.

 

 

ŹREBIĘTA

 

Ze względu na rozwój układu odpornościowego źrebiąt i jednocześnie spadek biernej odporności (przeciwciała pobrane z siarą od klaczy, które mogą osłabiać odpowiedź na szczepienie) najlepszym czasem na wykonanie pierwszego szczepienia jest 5-6 mc życia, następnie stosuje się schemat szczepień bazowych taki jak u koni dorosłych.

 

 

	GRYPA	TĘŻEC	HERPES	GRZYBICA	WŚCIEKLIZNA
SZCZEPIENIE BAZOWE	2 szczepienia w odstepie 21-92 dni	2 szczepienia co 4-6 tyg	2 szczepienia co 4-6 tyg	Pierwsze szczepienie	1 szczepienie
KOLEJNE SZCZEPIENIE	6mc od ostatniego	1rok po pierwszym	Po 6mc od ostaniego	Po 204 tyg od pierwszego	Rok po pierwszym
SZCZEPIENIE PRZYPOMINAJĄCE	Co 6-12mc	Co 2 lata	Co 6-12mc	Co 6-12mc	Co 12mc

 

 

 

 

Odrobaczanie

 

Odrobaczanie koni obok szczepień jest bardzo ważnym elementem profilaktyki, o którym nie powinien zapominać żaden właściciel.

Czy jednak każdy posiadacz zwierzęcia zdaje sobie sprawę kiedy i jakim preparatem należy odrobaczać konie? Czym grozi nie wykonywanie tych czynności?

Obecnie na rynku dostępnych jest wiele preparatów przeciw pasożytniczych dla koni, występują one w formie pasty doustnej lub dla bardziej problematycznych zwierząt w formie smakowych tabletek do żucia. Preparaty te zawierają rożne substancje czynne, jako, że część pasożytów może po pewnym czasie uodparniać się na jeden stosowany środek i tym samym odrobaczanie staje się nie skuteczne. Ważne jest nie tylko to by używać środków zgodnych z rejestracją gatunku docelowego oraz drogą podania, ale również w odpowiedniej dawce i porze roku. Ogólnie przyjęta zasada mówi, żeby konie odrobaczać 4x w roku, a niezbędne minimum to 2x – przed i po sezonie pastwiskowym.

 

By odrobaczanie było jak najbardziej skuteczne muszą być zachowane pewne warunki:

• – preparat przeznaczony dla koni,
• – odpowiednia dawka i droga podania (u koni osłabionych, w złej kondycji konieczne może być zmodyfikowanie dawki leku),
• – odrobaczanie wszystkich koni w stajni (a przynajmniej tych korzystających ze wspólnych pastwisk) w jednym czasie,
• – odrobaczanie nowoprzybyłych do stajni koni,
• – u silnie zarobaczonych zwierzat, zabieg powtarza się po 3 tygodniach,
• – koń po odrobaczeniu przez 2-3 dni nie powinien zmieniać boksu, po tym czasie należy obornik wyrzucić do czysta,
• – dbanie o higienę w stajni – przynajmniej 1x w roku dezynfekcja pomieszczeń, bieżące usuwanie obornika,
• – pielęgnacja pastwisk – kwaterowanie pastwisk, sprzątanie odchodów 2x w tygodniu. Co sezon zmiana sposobu użytkowania terenu (przemiennie pastwisko i łąka pod zbiór siana),
• – właściwe zagęszczenie zwierząt – ok. 0,6 ha na konia,
• – kontrola skuteczności odrobaczenia (badanie kału), w przypadku stada badana próbka może być próbka zbiorcza od kilku zwierząt. Po wykryciu pasożytów można dodatkowo wykonać badanie ich lekoopornosci.

 

Nie każdy właściciel zdaje sobie sprawę ze skutków jakie może nieść ze sobą zarobaczenie zwierząt. Należy tu wymienić :

• – spadek masy ciała,
• – spadek odporności,
• – zmniejszenie skuteczności szczepień,
• – anemia,
• – biegunki,
• – kolki (zatkania, owrzodzenia wgłobienia, perforacje jelit),
• – choroby układu oddechowego (kaszel, RAO, rodokokoza źrebiąt),
• – choroby alergiczne,
• – choroby wątroby,
• – powstawanie zrostów w jamie brzusznej jako następstwa wędrówek larw pasożytów,
• – uszkodzenia naczyń krwionośnych.

 

Skoro już wiemy na co zwrócić uwagę, aby nasze zabiegi były skuteczne i czym grozi zarobaczenie zwierząt, kolejne pytanie jakie należy sobie zadać to jakie właściwie pasożyty zagrażają naszym koniom.

 

Tasiemce – anoplocephala spp

Zakażenie przebiega głównie bezobjawowo, w przypadku intensywnych inwazji powodują kolki. Zakażony koń wydala z kałem człony tasiemca zawierające jaja, następnie w cyklu rozwojowym tasiemiec wykorzystuje żywiciela pośredniego (roztocza), w których to larwy dojrzewają do postaci inwazyjnej, która po spożyciu wraz z pokarmem przez konia w 2 miesiące w jego organizmie przekształca się w postać dojrzała zdolną do rozmnażania.

Ze względu na cykl rozwojowy tasiemca zwiększone ryzyko zachorowania występuje jesienią (wrzesień i późniejsze miesiące), dlatego też zaleca się odrobaczanie we wrześniu i zaraz po sezonie pastwiskowym. Preparat powinien zawierać prazikwantel.

 

Glista końska – parascaris equorum

Zakażone konie wykazują spadek apetytu i masy ciała, niski wzrost u koni w okresie rozwoju, pogorszenie jakości okrywy włosowej, biegunki, objawy kolkowe, zatkania jelit.

Glista jest pasożytem jelita cienkiego. Źródłem zakażenia są dorosłe konie wydalające jaja pasożyta (jaja te otoczone są klejącą osłonka, dzięki czemu mogą przyczepiać się do ścian boksu lub żłobów). Po połknięciu przez konia larwa wędruje przez krwioobieg, wątrobę i płuca do jelita cienkiego, gdzie przyjmuje formę dorosłą po 9 tygodniach od osiedlenia się w jelicie.

Zaleca się odrobaczanie koni przed sezonem pastwiskowym oraz 2x w trakcie jego trwania.

Glisty są wrażliwe na większość preparatów przeciw pasożytniczych dla koni.

 

Węgorek koński – strongyloides westeri

Są to nicienie pasożytujące w jelicie cienkim koni. Do zakażenia dochodzi już w pierwszych dniach po urodzeniu się źrebiąt podczas ssania pokarmu od klaczy. W tkankach klaczy (głównie w mięśniach) znajdują się tzw. larwy utajone, które pod wpływem hormonów ciążowych uaktywniają się i przechodzą do gruczołu mlekowego, skąd wraz z pokarmem są pobierane przez źrebię. Starsze źrebięta zarażają się przez zjedzenie larw znajdujących się w ściółce, larwy te mogą też wnikać przez delikatną skórę źrebiąt. Ze względu na krótki cykl życiowy pasożyta już 8-10 dni po zakażeniu źrebięta wydalają jaja z kałem, tworząc źródło zakażenia dla innych źrebiąt. Połknięte larwy inwazyjne dostają się do naczyń krwionośnych, skąd wędrują do płuc, tam przekształcają się, przebijają ścianę pęcherzyków płucnych i oskrzelami wędrują w górę w kierunku gardła, ponownie połknięte trafiają znów do jelita gdzie ostatecznie się osiedlają jako forma dorosła.

Objawy węgorczycy – biegunka, powtarzające się objawy kolkowe, wzdęcia, zmniejszony apetyt, chudnięcie, kaszel (larwy wędrują przez płuca). U koni powyżej 6 mc życia zaczyna się wykształcać oporność na zakażenie węgorkiem, niemniej połknięte larwy inwazyjne mogą u nich trafiać do różnych tkanek m.in. mięśni, gruczołu mlekowego   i tam przekształcać się w formę utajoną.

W celu zapobiegania inwazjom węgorka należy odrobaczać klacze w dniu porodu lub dzień po (skuteczne preparaty zawierają mosydektynę, czy iwermektynę).

 

Larwy Gzów – Gasterophilus spp.

Dojrzałe postacie gzów występują latem, zapłodnione samice składają jaja na sierści koni (głównie kończyny), w ciągu 1-2 tygodni w jajach tych rozwija się larwa pierwszego stadium (zachowuje ona żywotność w środowisku zewnętrznym do 3 mc). Konie drapiąc się po sierści przenoszą jaja do pyska, tam larwy wykluwają się i przebijają do błony śluzowej jamy ustnej i języka, gdzie w ciągu 3-4 tygodni przekształcają się w larwy drugiego stopnia, które opuszczają błonę śluzową języka i zostają połknięte przez konia. Trafiają do żołądka, gdzie umiejscawiają się głównie w części wpustowej, tam rosną i po 9-10 mc przekształcają się w larwy trzeciego stopnia, które opuszczają przewód pokarmowy żywiciela na koniec wiosny/ początek lata. W środowisku zewnętrznym przechodzą stadium poczwarki następnie przepoczwarzają się i uzyskują formę dorosłego owada.

Inwazje larw gza mogą powodować powstawanie owrzodzeń błony śluzowej żołądka, i dwunastnicy, wychudzenie, kolki, zmniejszenie apetytu.

Ze względu na cykl rozwojowy pasożyta zalecane odrobaczania na przełomie październik/ listopad oraz w styczniu (iwermektyna/ moksydektyna/ pyrantel)

 

Słupkowce duże (3 gatunki) – Strongylus spp, i małe (ok. 50 gatunków) – Cyathostomas spp

Larwy słupkowców podczas swoich wędrówek przez organizm powodują duże szkody, wędrując w ścianie tętnic i mogą prowadzić do powstawania zakrzepów, które mogą być przyczyną krwotocznych zawałów i obumierania odcinków jelit. Formy dorosłe tego pasożyta powodują uszkodzenia błony śluzowej jelit.

Inwazje słupkowców małych dotyczą koni w każdym wieku, do zakażenia dochodzi na padoku, przez zjedzenie larwy inwazyjnej. Dojrzewanie i wędrówki pasożytów powodują masywne zmiany patologiczne. W następstwie wysokiego ryzyka inwazji w drugiej połowie sezonu pastwiskowego ważne jest odrobaczenie koni na jesień (moksydektyna zwalcza zarówno formy dorosłe jak i larwy). Zaleca się odrobaczanie koni przed sezonem pastwiskowym i regularnie w trakcie (pyrantel co 6 tyg, iwermektyna co 8 tyg. lub moksydektyna co 12 tyg.)

 

 

 

Proponowany schemat odrobaczeń:

 

Miesiąc	Substancja czynna	Pasożyty
I/II	Iwermektyna/moksydektyna	Nicienie/gzy
IV/V	Pyrantel/ fenbendazol	Nicienie
VI/VII	Pyrantel/ fenbendazol +prazikwantel	Nicienie/ tasiemce
VIII/IX	Pyrantel/ fenbendazol	Nicienie
X/XI	Iwermektyna/moksydektyna + prazikwantel	Nicienie/gzy/tasiemce

 

 

Źrebięta:

Od trzeciego tygodnia życia co 6-8 tygodni do 12 miesiąca życia. W tym samym rytmie należy odrobaczać klacz karmiącą. Iwermektyna, pyrantel, prazikwantel i moksydektyna to preparaty bezpieczne zarówno dla źrebiąt jak i klaczy.

 

Klacze źrebne:

Klacz należy odrobaczyć przed zaźrebieniem, następnie w pierwszych 40 dniach ciąży odrobaczanie nie jest wskazane. Po tym czasie klacz odrobaczać wg standardowych schematów. Zaleca się dodatkowo odrobaczenie klaczy na 6 tygodni przed porodem.

W celu zabezpieczenia źrebiąt przed inwazją węgorka należy odrobaczyć źrebne klacze w dniu porodu lub w dniu następnym (iwermektyna/ moksydektyna),